Anlatım Biçimleri konu anlatımı içinde öğreneceklerimiz ; Açıklayıcı Anlatım, Tartışmacı Anlatım, Öyküleyici Anlatım ve Betimleyici anlatımdır.
Anlatım Biçimleri okuduğumuz parçadaki belli başlı özelliklere bakarak o parçanın hangi anlatım biçimiyle anlatıldığını anlayabiliriz.Dört farklı anlatım biçimi vardır. Bunlar ;
1.AÇIKLAYICI ANLATIM
2.TARTIŞMACI ANLATIM
3.ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM
4.BETİMLEYİCİ ANLATIM
1.AÇIKLAYICI ANLATIM
Açıklayıcı anlatım biçimi okura bilgi vermek , bir konuyu öğretmek amacıyla yazılan paragraflarda kullanılır.
Öğretme amacı olduğu için nesnel bilimsel dil kullanılır.
Yazar anlattığı konuda bilgi sahibi olmalı kişisel düşüncelere yer vermemelidir.
Daha çok ders kitapları, bilimsel makaleler açıklayıcı anlatım ile yazılır.
Açıklayıcı anlatımı bir örnekle gösterelim.
Basketbol, beş kişilik takım şeklinde topla ve elle oynanan bir spordur. Takım oyunu olan basketbolda, yüksekliği 3,05 metre olan bir çemberden topun geçirilmesi gerekir. Dünya çapında popülaritesi olan bu spor, dünyada ilk kez James Naismith tarafından 1891 senesinde oynanmaya başlamıştır.
Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi açıklayıcı anlatım kullanılmıştır.Basketbol hakkında nesnel bilgiler verilmiştir ve yazarın kişisel düşüncesine yer verilmemiştir.
2.TARTIŞMACI ANLATIM
Tartışma anlatım biçimi açıklayıcı anlatım biçiminin tam tersidir. Fikir değiştirmek ya da bir fikri benimsetmek ön planda olduğu için daha öznel bir dil kullanılır.
Sohbet havası içinde sanki biriyle konuşuyormuş, tartışıyormuş gibi havası vardır.
Yazar bu anlatım biçimde öznel ifadelere yer verebilir. “Bence, bana göre” gibi ifadeler kullanabilir.Yazar kendisi sorup yine kendisi cevap verebilir.
Tartışmacı anlatımı bir örnekle açıklayalım
Kent hayatı geliştikçe insanın toprakla olan ilişkisi ve ona bağlılığı zayıflamıştır.Bu düşünceye ben de katılmıyor değilim.Toprakla bağını kopardığı için, artık yaşadığı kentin şu yada bu oluşu çok önemli değildir insan için.
Örnekte de görüldüğü üzere yazar kentlerde yaşayanların toprakla olan bağlarını, toprağa duydukları ilginin azalmasıyla ilgili kişisel görüşlerini nedenleriyle belirtiyor.
3.ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM
Bu anlatım biçimleri hikayelerde kullanılır.
Ard arda olaylar zincirinin anlatıldığı paragraflarda kullanılır.
Birden fazla olay iç içe yer almıştır.
Bazen betimleyici anlatımla karşılaştırılsa da öyküleyici anlatım biçiminin betimleyici anlatımdan farkı,bir olayı anlatmasıdır.Yaşanmış ya da tasarlanmış bir olay hikaye şeklinde anlatılır.Burada 1. ve 3. Kişi anlatımdan da bahsetmek gerekir.
1. Kişi Ağzından Anlatım: Hikayeyi anlatan kişi hikayenin içinde yer alıyorsa buna 1. Kişi ağzından anlatım denir.’Ben,biz,gittik,yaptım’ gibi sözcükler yer alır.Yazan kişi başından geçen bir olayı anlatır.Kısa bir örnek verelim:
‘Akşamüzeri dışarı çıktık.Her yer ışıklandırılmış,çok güzel olmuştu.Kardeşlerimi anneme bırakıp hemen arkadaşlarla koşuşturmaya başladık.Zaman nasıl geçti anlayamadım,birden kendimi evde yatağa uzanırken buldum.’
3. Kişi Ağzından Anlatım: Hikayeyi anlatan kişi olayın içinde yer almaz.Sanki yukarıdan yaşananları gizlice izliyormuş gibi anlatır.’O ve onlar’ 3. tekil ve 3. çoğul kişiler olduğundan 3. Kişi ağzından anlatım denmiştir.Kısa bir örnek verelim:
‘Mahallede herkes toplanmış,Murat’ı bekliyordu.Belli ki bugün heyecan verici bir şey yaşanacaktı.Murat gelince beş arkadaş hemen köydeki gizemli eve gittiler.İçerde ne olduğunu kimse bilmiyordu.Aniden gelen korkunç bir ses,çocukların kaçmasına neden oldu.Onlar da oraya gittiklerine pişman bir şekilde geri döndüler.‘
4.BETİMLEYİCİ ANLATIM
Herhangi bir varlığın gözümüzde canlanacak şekilde anlatılmasıdır.
Sözcüklerle resim yapmaktır.
Betimleme ile öyküleyici anlatım birbiriyle karıştırılır.Bazen bir parçada ikisi de bulunabilir.Burada dikkat etmemiz gereken öyküleyici anlatım bir olayı anlatırken betimleyici anlatım bir olayı değil, bir varlığı tasvir eder,
Betimleyici anlatımı bir örnekle açıklayalım,
Onun kadar duygusal,içi dışı aynı birine rastlamadım.Yüzü bir bebek kadar masum ve temiz.Dalgalı saçları ,ince uzun parmakları, huzur ve güven verici sesi.Gelgelim kızdığı an ateş topuna döner inatçı mı inatçı biri olurdu.
Örnekte de görüldüğü gibi şahıs ile ilgili betimleme yapılmıştır.
ANLATIM BİÇİMLERİ TEST SORULARI İÇİN TIKLAYINIZ.
ANLATIM BİÇİMLERİ ALIŞTIRMALAR İÇİN TIKLAYINIZ.
